Δεν είναι εύκολο να μιλήσεις για σχέσεις με ανθρώπους που έχουν ναρκισσιστικά στοιχεία. Συνήθως, ξεκινούν με μια ένταση που μαγνητίζει. Σαν να βρήκες επιτέλους κάποιον που σε βλέπει — πραγματικά σε βλέπει. Μέχρι που αρχίζεις να μην αναγνωρίζεις ούτε εσύ τον εαυτό σου. Και τότε καταλαβαίνεις… κάτι δεν πάει καλά.
Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τον «νάρκισσο». Είναι ο νέος εχθρός στις σχέσεις, ο άνθρωπος που όλοι φοβόμαστε να αγαπήσουμε. Όμως, ξέρουμε στ’ αλήθεια τι σημαίνει αυτός ο όρος;
Ήρθε η ώρα να ξεχωρίσουμε τους μύθους απ’ τις αλήθειες. Και να το κάνουμε ανθρώπινα. Όχι επιστημονικά. Όχι ξύλινα. Όπως θα μιλούσαμε σε μια φίλη, έναν άνθρωπο που πόνεσε μέσα σε τέτοια σχέση.
Ο μύθος του Νάρκισσου κι όχι μόνο στη μυθολογία
Στον αρχαίο μύθο, ο Νάρκισσος κοιτάζεται σε μια λίμνη και ερωτεύεται το είδωλό του. Δεν μπορεί να το αγγίξει, μα δεν μπορεί και να ξεκολλήσει. Πεθαίνει από λαχτάρα. Κι εμείς, αιώνες μετά, τον κάναμε σύμβολο μιας ολόκληρης διαταραχής.
Μα στην πραγματικότητα, ο «νάρκισσος» δεν είναι απλά ένας που αγαπά υπερβολικά τον εαυτό του. Είναι κάποιος που έχει χτίσει ένα ψέμα για να μην νιώσει το κενό μέσα του. Δεν τον θαυμάζει τον εαυτό του. Τον προστατεύει.
Η αγάπη στην αρχή είναι μαγική και μετά τρομακτική
Οι περισσότεροι που έχουν βρεθεί σε τέτοια σχέση λένε το ίδιο: στην αρχή ήταν ονειρικά. Το άτομο αυτό τους έκανε να νιώθουν ξεχωριστοί, μοναδικοί. Δεν είχαν ξανανιώσει έτσι. Όλα έμοιαζαν παραμυθένια.
Κι ύστερα… άρχισε κάτι να σπάει. Μια κριτική εδώ, μια απόσταση εκεί. Χωρίς να καταλάβεις πώς, παλεύεις να γυρίσεις πίσω στις πρώτες μέρες. Ψάχνεις το πρόσωπο που σε κοίταζε όπως κανείς. Αλλά δεν είναι πια εκεί.
Μύθος: Ο νάρκισσος ξέρει τι κάνει και το απολαμβάνει
Όχι ακριβώς. Οι περισσότεροι δεν έχουν επίγνωση. Έχουν μάθει να παίζουν ρόλους, να κρύβονται πίσω από σιγουριά, από θυμό, από γοητεία. Δεν είναι απαραίτητα κακοί. Είναι φοβισμένοι, μόνο που αυτό δεν τους κάνει λιγότερο επικίνδυνους στις σχέσεις.
Εσύ μπορεί να λιώνεις από αγάπη, κι εκείνος να μη βλέπει τίποτα άλλο πέρα απ’ τον εαυτό του. Όχι επειδή δε σε βλέπει. Αλλά επειδή δεν ξέρει να βλέπει κανέναν.
Γιατί τους επιλέγουμε;
Δεν είναι αδυναμία. Είναι συχνά παλιές πληγές που μας οδηγούν εκεί. Αν κάποτε δεν μας είδαν, αν μάθαμε να αποζητούμε την αποδοχή μέσα από απόσταση, αν μεγαλώσαμε προσπαθώντας να κερδίσουμε την αγάπη… τότε ένας νάρκισσος μοιάζει γνώριμος. Ένα τραύμα ντυμένο έρωτα.
Κι έτσι μπλέκουμε. Και ναι, πονάμε. Αλλά δύσκολα φεύγουμε.
Δεν σε αγαπά όπως νομίζεις — κι αυτό είναι το πιο σκληρό
Ο ναρκισσιστής δεν αγαπά. Ενθουσιάζεται. Σε ιδανικοποιεί. Σε χρησιμοποιεί σαν καθρέφτη για να νιώσει σπουδαίος. Και μόλις πάψεις να παίζεις τον ρόλο, σε απορρίπτει. Ψυχρά. Απότομα. Ή απλώς… εξαφανίζεται.
Το πιο σκληρό δεν είναι ότι σε αφήνει. Είναι ότι σε άφησε πριν καν σε γνωρίσει.
Μύθος: Άμα τον αγαπήσεις αρκετά, θα αλλάξει
Πονάει να το πεις, αλλά όχι. Όχι, δεν θα αλλάξει επειδή του έδωσες ό,τι είχες. Ούτε επειδή τον συγχώρεσες χίλιες φορές. Η αλλαγή θέλει θέληση. Και επίγνωση. Και οι περισσότεροι νάρκισσοι δεν έχουν ούτε το ένα ούτε το άλλο.
Δεν είναι δική σου δουλειά να τον σώσεις. Είναι δική σου δουλειά να σωθείς εσύ.
Και μετά; Πώς ξεμπλέκεις;
Δύσκολα. Γιατί υπάρχει εθισμός. Στις καλές στιγμές. Στην ανάγκη να ξαναζήσεις το «μαζί» όπως ήταν στην αρχή. Μα αυτό που ζεις δεν είναι αγάπη. Είναι εξάρτηση.
Η απεξάρτηση θέλει θάρρος, στήριξη, ψυχοθεραπεία. Θέλει να πεις: «Αξίζω κάτι άλλο». Και να το πιστέψεις λίγο κάθε μέρα, μέχρι να το νιώσεις στ’ αλήθεια.
Ποιος φταίει;
Στην ψυχολογία αποφεύγουμε τις ταμπέλες «θύτης – θύμα», αλλά ας μιλήσουμε με ειλικρίνεια: όταν κάποιος σε μειώνει, σε χειραγωγεί, σε κάνει να αμφισβητείς τη μνήμη σου και τα συναισθήματά σου, τότε είναι κακοποιητικός. Τελεία.
Δεν σημαίνει ότι εσύ είσαι αδύναμος. Σημαίνει ότι κάποιος εκμεταλλεύτηκε τη δύναμή σου — το ότι είσαι δοτικός, ευαίσθητος, άνθρωπος.
Αλήθεια: Ο νάρκισσος δεν είναι τέρας είναι ένα παιδί πληγωμένο
Αυτό δεν τον δικαιολογεί. Αλλά βοηθά να καταλάβεις ότι το πρόβλημα δεν είσαι εσύ. Είναι η πανοπλία του, που δεν λέει να βγάλει. Γιατί από κάτω… τρέμει μην φανεί το πραγματικό του πρόσωπο. Το μικρό, αβοήθητο, που δεν άντεξε ποτέ να νιώσει ευάλωτο.
Κι έτσι έγινε αυτό που έγινε.
Το πιο δύσκολο: Να συγχωρήσεις… όχι εκείνον, αλλά τον εαυτό σου
Και ναι, ίσως αυτό να είναι το τελευταίο στάδιο της θεραπείας. Όχι η εκδίκηση. Όχι να τον δεις να πληρώνει. Αλλά να σου επιτρέψεις να προχωρήσεις χωρίς ενοχή. Να πεις: «Έδωσα, πίστεψα, αγάπησα. Και τώρα, αγαπώ εμένα».
Αυτό δεν είναι αδυναμία. Είναι θρίαμβος.
Τελικά… τι είναι μια ναρκισσιστική σχέση;
Ένας καθρέφτης που ράγισε. Μια αγάπη που δεν ήταν αμοιβαία. Ένας κύκλος που τελειώνει μόνο όταν εσύ πεις φτάνει.
Κι εκεί, κάπου στο τέλος, αρχίζει κάτι νέο. Όχι με fireworks. Με σιωπή. Με σιγουριά. Με μια φράση:
«Δεν θα ξαναξεχάσω ποιος είμαι για να αγαπηθώ.»