Η ψυχοθεραπεία δεν είναι απλώς ένα καταφύγιο για τις λέξεις που δεν ειπώθηκαν. Είναι ένας ζωντανός, ευαίσθητος χώρος, όπου η σιωπή αποκτά φωνή, και το συναίσθημα —ακόμα και το πιο τρομακτικό— βρίσκει το δικαίωμα να υπάρξει. Όμως, δεν είναι όλα τα συναισθήματα εύκολα στη διαδρομή της θεραπείας. Υπάρχουν εκείνα που πλημμυρίζουν την ψυχή με ένταση, ενοχή ή φόβο· εκείνα που δύσκολα παραδέχεσαι ακόμη και στον ίδιο σου τον εαυτό. Ο θυμός, η ντροπή και ο φόβος είναι τρία από τα πιο βαθιά και απαιτητικά συναισθήματα που συναντάμε στη θεραπεία — όχι γιατί είναι «κακά», αλλά γιατί είναι αληθινά.
Τι σημαίνει «δύσκολα συναισθήματα»;
Δεν υπάρχουν κακά συναισθήματα. Υπάρχουν μόνο συναισθήματα που μας δυσκολεύουν — γιατί κουβαλούν ιστορία, γιατί χτυπούν νεύρα παλιά, γιατί μας βγάζουν έξω από την εικόνα που έχουμε μάθει να δείχνουμε. Δύσκολο είναι ό,τι δεν είχαμε χώρο να νιώσουμε όταν πρωτογεννήθηκε μέσα μας. Είναι το συναίσθημα που δεν είχε ποιος να το κρατήσει, και γι’ αυτό καταπιέστηκε, κρύφτηκε, ντύθηκε με κάτι πιο “αποδεκτό”.
Η θεραπεία δεν φοβάται αυτά τα συναισθήματα. Αντίθετα, τα περιμένει. Γιατί εκεί, στα πιο σκοτεινά σημεία, φυλάγονται οι πιο βαθιές αλήθειες.
Θυμός: Η κραυγή που δεν ακούστηκε ποτέ
Ο θυμός είναι σαν μια φωτιά που περιμένει οξυγόνο. Μπορεί να φαίνεται επιθετικός, απειλητικός, αλλά στην ουσία του είναι μια κραυγή: «Κάτι με πλήγωσε. Κάτι δεν άντεξα». Στην ψυχοθεραπεία, ο θυμός φανερώνεται συχνά με τρόπο αναπάντεχο: άλλοτε ως απότομη κριτική προς τον εαυτό, άλλοτε ως θυμός προς τον θεραπευτή, ή μέσα από ιστορίες που αποκαλύπτουν πόσες φορές το άτομο καταπίεσε τη φωνή του.
Πολλοί άνθρωποι νιώθουν ντροπή που θυμώνουν. Ιδίως εκείνοι που διδάχτηκαν πως το να είσαι «καλός» σημαίνει να είσαι πάντα ήρεμος. Όμως στη θεραπεία, ο θυμός παίρνει τη θέση που του αξίζει: ούτε για να καταστρέψει, ούτε για να τρομάξει — αλλά για να δηλώσει τι πονάει, τι χρειάζεται όριο, τι ζητά επιδιόρθωση.
Ντροπή: Το βλέμμα που αποστρέφεται
Η ντροπή δεν φωνάζει. Δεν διαμαρτύρεται. Μόνο κρύβεται. Είναι ένα συναίσθημα βαρύ, σιωπηλό και σχεδόν αόρατο — κι όμως τόσο πανίσχυρο. Κρύβεται πίσω από το “δεν είμαι αρκετός”, πίσω από την υπερβολική ανάγκη να είμαι τέλειος, πίσω από το “δεν θέλω να με δουν όπως είμαι πραγματικά”.
Στο θεραπευτικό δωμάτιο, η ντροπή συχνά εκδηλώνεται μέσα από ματιές που αποφεύγουν, λέξεις που κόβονται στη μέση, αστεία που καλύπτουν αλήθειες. Είναι ένα συναίσθημα που δεν ζητά απαραίτητα απάντηση. Ζητά χώρο. Και κάποιον που να πει: «σε βλέπω, και δεν φεύγω». Η ντροπή λιώνει μόνο όταν φωτιστεί με αποδοχή.
Φόβος: Ο σιωπηλός φύλακας
Ο φόβος δεν είναι αδυναμία. Είναι μνήμη. Και μηχανισμός προστασίας. Μας έχει σώσει από πολλά — πραγματικά ή φανταστικά. Όμως, όταν η ψυχή έχει πληγωθεί βαθιά, ο φόβος δεν ξεχωρίζει το παρελθόν από το παρόν. Και τότε αρχίζει να προστατεύει υπερβολικά: «Μη μιλάς, θα πληγωθείς. Μην ανοιχτείς, θα σε απορρίψουν».
Στη θεραπεία, ο φόβος παίρνει πολλές μορφές: ο φόβος της αποκάλυψης, ο φόβος της εξάρτησης από τον θεραπευτή, ο φόβος της αλλαγής. Δεν είναι εχθρός· είναι ένδειξη ότι κάτι μέσα μας χρειάζεται φροντίδα με προσοχή, με σεβασμό. Και όταν ο φόβος γίνει αποδεκτός, μετατρέπεται σε θάρρος.
Γιατί εμφανίζονται αυτά τα συναισθήματα στη θεραπεία;
Γιατί για πρώτη φορά δεν χρειάζεται να τα κρύψουμε. Η θεραπεία δημιουργεί έναν ασφαλή, ουδέτερο και υποστηρικτικό χώρο, όπου τα συναισθήματα δεν απορρίπτονται, δεν διορθώνονται, δεν κρίνεται το αν είναι “σωστά” ή “υπερβολικά”. Είναι απλώς καλοδεχούμενα.
Η θεραπεία προσκαλεί την ψυχή να ξεδιπλωθεί. Και όταν αρχίσει να ξεδιπλώνεται, ό,τι κρατούσε μέσα της για χρόνια, ζητά να φανεί. Αυτή η έκθεση δεν είναι εύκολη — αλλά είναι αναγκαία. Γιατί μόνο αυτό που εκφράζεται μπορεί να επουλωθεί.
Διάβασε επίσης: Ενσυναίσθηση: Η καρδιά της ψυχολογικής προσέγγισης
Από τη δυσκολία στη σύνδεση
Όταν ο θεραπευόμενος τολμά να μείνει λίγο περισσότερο μέσα στο θυμό του χωρίς να ντραπεί, μέσα στη ντροπή του χωρίς να την κρύψει, μέσα στον φόβο του χωρίς να φύγει, τότε η θεραπεία περνά σε άλλο επίπεδο. Εκεί δεν υπάρχει πια μόνο λόγος· υπάρχει επαφή. Υπάρχει θεραπευτική σχέση. Υπάρχει συναισθηματική αποκατάσταση.
Και εκεί, σε αυτή τη βαθιά στιγμή συνάντησης, ξεκινά η αλλαγή. Όχι με απότομα βήματα, αλλά με αληθινή μετατόπιση. Από το «είμαι λάθος» στο «είμαι εντάξει». Από το «φοβάμαι» στο «επιλέγω». Από το «θυμώνω» στο «καταλαβαίνω».
Διάβασε επίσης: Συχνά λάθη που κάνουμε στην ψυχοθεραπεία
Η σημασία του ανθρώπινου βλέμματος
Δεν θεραπεύει μόνο η τεχνική. Θεραπεύει το βλέμμα που δεν σε απορρίπτει. Η παρουσία που αντέχει να μείνει δίπλα σου, ακόμα και όταν εσύ δεν αντέχεις να μείνεις με τον εαυτό σου. Ένας θεραπευτής που δεν φοβάται τα δύσκολα σου, σε βοηθά να πάψεις να τα φοβάσαι κι εσύ.
Τα δύσκολα συναισθήματα δεν είναι δείγμα αποτυχίας — είναι δείγμα βάθους. Αν τα κρατήσεις, θα σε κρατήσουν κι εκείνα. Αν τα αρνηθείς, θα επιστρέψουν πιο δυνατά. Αλλά αν τα καλοδεχτείς, με τρέμουλο και ειλικρίνεια, θα σε πάνε πιο κοντά σε αυτό που πραγματικά είσαι. Έναν άνθρωπο που νιώθει. Και που μαθαίνει να ζει με το αληθινό του πρόσωπο, όχι με το αποδεκτό.
