Ας το παραδεχτούμε: οι ψυχικές διαταραχές εξακολουθούν να περιβάλλονται από άπειρους μύθους. Παρόλο που ζούμε σε μια εποχή όπου η ενημέρωση είναι πιο προσβάσιμη από ποτέ, υπάρχουν ακόμα στερεότυπα που κάνουν τους ανθρώπους να φοβούνται να μιλήσουν για την ψυχική τους υγεία ή να αναζητήσουν βοήθεια.
Κάποιες από τις πιο συνηθισμένες φράσεις που ακούμε είναι: «Η κατάθλιψη δεν είναι αληθινή ασθένεια», «Οι άνθρωποι με ψυχικές διαταραχές είναι επικίνδυνοι», «Άμα το παλέψεις μόνος σου, θα το ξεπεράσεις». Αν έχεις ακούσει κι εσύ κάτι τέτοιο, δεν είσαι μόνος.
Ήρθε η ώρα να ξεκαθαρίσουμε την αλήθεια πίσω από αυτούς τους μύθους.
Μύθος 1: Οι ψυχικές διαταραχές δεν είναι αληθινές ασθένειες
✅ Αλήθεια: Οι ψυχικές διαταραχές είναι εξίσου πραγματικές με τις σωματικές ασθένειες.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), οι ψυχικές διαταραχές είναι πραγματικές και μπορούν να αντιμετωπιστούν με τη σωστή θεραπεία.
Κάποιοι πιστεύουν ότι η ψυχική ασθένεια είναι «μια φάση» ή «μια αδυναμία χαρακτήρα». Όμως, η επιστήμη λέει ακριβώς το αντίθετο.
Η κατάθλιψη, το άγχος, η διπολική διαταραχή – όλες αυτές οι καταστάσεις έχουν νευροβιολογική βάση. Επηρεάζουν τη χημεία του εγκεφάλου, επηρεάζονται από τη γενετική και, σε πολλές περιπτώσεις, συνδέονται με ορμονικές ή δομικές αλλαγές στον εγκέφαλο.
Το να λες σε κάποιον με ψυχική διαταραχή «Σκέψου θετικά!» είναι σαν να λες σε κάποιον με σπασμένο πόδι «Τρέξε!» Δεν δουλεύει έτσι.
Μύθος 2: Οι άνθρωποι με ψυχικές διαταραχές είναι επικίνδυνοι
✅ Αλήθεια: Οι περισσότεροι άνθρωποι με ψυχικές διαταραχές δεν είναι βίαιοι.
Αν βλέπεις ταινίες όπου ο «κακός» είναι ψυχικά ασταθής και επικίνδυνος, ίσως έχεις δημιουργήσει την εντύπωση ότι η ψυχική ασθένεια οδηγεί σε βίαιες συμπεριφορές. Όμως, η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική.
Έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα με ψυχικές διαταραχές είναι πιο πιθανό να πέσουν θύματα βίας παρά να τη διαπράξουν. Ο στιγματισμός ότι κάποιος με σχιζοφρένεια ή διπολική διαταραχή είναι επικίνδυνος, απλώς δεν ισχύει.
Μύθος 3: Η ψυχική ασθένεια είναι σημάδι αδυναμίας
✅ Αλήθεια: Το να ζεις με μια ψυχική διαταραχή απαιτεί απίστευτη δύναμη.
Αυτός είναι ένας από τους πιο άδικους μύθους. Δεν είναι αδυναμία να παλεύεις καθημερινά με την κατάθλιψη, τις κρίσεις πανικού ή τις ιδεοληψίες της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής (ΙΔΨ).
Σκέψου το αλλιώς: Ένας άνθρωπος με διαβήτη δεν θεωρείται «αδύναμος» επειδή χρειάζεται ινσουλίνη. Το ίδιο ισχύει και για την ψυχική υγεία. Η δύναμη φαίνεται στον αγώνα που δίνει κάποιος καθημερινά για να διαχειριστεί την κατάστασή του.
Μύθος 4: Μπορείς να «ξεπεράσεις» μια ψυχική διαταραχή μόνος σου
✅ Αλήθεια: Όπως κάθε άλλη ασθένεια, οι ψυχικές διαταραχές χρειάζονται θεραπεία.
Αν κάποιος έχει υψηλή αρτηριακή πίεση, του λες «Προσπάθησε λίγο περισσότερο!» ή «Μην το σκέφτεσαι και θα περάσει!»; Όχι! Τότε γιατί να το λέμε αυτό για τις ψυχικές διαταραχές;
Η ψυχοθεραπεία, η φαρμακευτική αγωγή (όταν χρειάζεται) και η υποστήριξη από το περιβάλλον είναι τα «εργαλεία» που μπορούν να βοηθήσουν κάποιον να διαχειριστεί την κατάστασή του.
Μύθος 5: Η κατάθλιψη είναι απλά στεναχώρια
✅ Αλήθεια: Η κατάθλιψη είναι μια σοβαρή ιατρική κατάσταση.
Η θλίψη είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα. Όλοι νιώθουμε λυπημένοι κάποιες φορές. Η κατάθλιψη, όμως, δεν είναι απλή στεναχώρια.
Οι άνθρωποι με κλινική κατάθλιψη βιώνουν:
- Συνεχή έλλειψη ενέργειας
- Αίσθημα κενού και απελπισίας
- Απώλεια ενδιαφέροντος για πράγματα που κάποτε τους άρεσαν
- Δυσκολία να σηκωθούν από το κρεβάτι, ακόμα και χωρίς «εξωτερική» αιτία
Η κατάθλιψη είναι παραλυτική και επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής του ατόμου. Δεν φεύγει απλά επειδή κάποιος του λέει να «σκεφτεί θετικά».
Μύθος 6: Οι ψυχικές διαταραχές αφορούν μόνο τους ενήλικες
✅ Αλήθεια: Πολλά παιδιά και έφηβοι πάσχουν από ψυχικές διαταραχές.
Υπάρχει η πεποίθηση ότι τα παιδιά είναι «πολύ μικρά» για να έχουν ψυχικά προβλήματα. Όμως, η αγχώδης διαταραχή, η κατάθλιψη, η ΔΕΠΥ και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή συχνά εμφανίζονται ήδη από την παιδική ηλικία.
Η έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση βοηθάει στην καλύτερη διαχείριση της διαταραχής και αποτρέπει μεγαλύτερες δυσκολίες στην ενήλικη ζωή.
Μύθος 7: Οι θεραπείες δεν δουλεύουν
✅ Αλήθεια: Οι επιστημονικά αποδεδειγμένες θεραπείες είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές.
Έρευνες της American Psychological Association (APA) δείχνουν ότι η ψυχοθεραπεία και η φαρμακευτική αγωγή είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές.
Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT), η ψυχοθεραπεία και η φαρμακευτική αγωγή (όταν χρειάζεται) έχουν σώσει εκατομμύρια ζωές.
Η αλλαγή δεν έρχεται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά η θεραπεία κάνει τη διαφορά. Το σημαντικό είναι να βρεις αυτό που λειτουργεί για εσένα.
Συμπέρασμα
Οι ψυχικές διαταραχές δεν είναι αδυναμία. Είναι μια πραγματικότητα για εκατομμύρια ανθρώπους, και όσο περισσότερο ενημερωνόμαστε, τόσο λιγότερο στιγματίζουμε αυτούς που παλεύουν καθημερινά.
Αν εσύ ή κάποιος που ξέρεις αντιμετωπίζει ψυχική διαταραχή, να θυμάσαι: Η βοήθεια υπάρχει. Δεν είσαι μόνος. Και, το πιο σημαντικό, δεν είσαι “λιγότερο δυνατός” επειδή παλεύεις.
Συχνές Ερωτήσεις (FAQ) για τις Ψυχικές Διαταραχές
🔹 Μπορεί κάποιος να ξεπεράσει μια ψυχική διαταραχή χωρίς θεραπεία;
Οι ψυχικές διαταραχές δεν είναι απλές φάσεις που περνούν από μόνες τους. Αν και κάποιοι άνθρωποι μπορεί να δουν βελτίωση μέσα από προσωπική ανάπτυξη, υποστήριξη από το περιβάλλον ή αλλαγές στον τρόπο ζωής, οι περισσότερες διαταραχές χρειάζονται επαγγελματική βοήθεια. Η ψυχοθεραπεία, η φαρμακευτική αγωγή (όταν χρειάζεται) και οι τεχνικές αυτοφροντίδας μπορούν να κάνουν τεράστια διαφορά στη ζωή ενός ατόμου.
🔹 Οι ψυχικές διαταραχές είναι κληρονομικές;
Ναι, η γενετική παίζει ρόλο, αλλά δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας. Έρευνες δείχνουν ότι άτομα με οικογενειακό ιστορικό ψυχικών διαταραχών έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν παρόμοια θέματα. Ωστόσο, περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως το άγχος, τα τραύματα και ο τρόπος ζωής παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση μιας διαταραχής.
🔹 Είναι φυσιολογικό να έχω άγχος κάθε μέρα ή πρέπει να ανησυχώ;
Το άγχος είναι φυσιολογικό σε μικρές δόσεις – όλοι βιώνουμε άγχος πριν από μια σημαντική απόφαση, μια εξέταση ή μια συνέντευξη. Όμως, αν το άγχος επηρεάζει την καθημερινότητά σου, σε κάνει να αποφεύγεις καταστάσεις ή σου προκαλεί σωματικά συμπτώματα (π.χ. αϋπνία, ταχυπαλμίες, δυσκολία συγκέντρωσης), τότε μπορεί να είναι ένδειξη μιας αγχώδους διαταραχής. Σε αυτή την περίπτωση, καλό θα ήταν να συμβουλευτείς έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
