Όταν ξεκινάς να δουλεύεις ως σύμβουλος ψυχικής υγείας, η πρόθεση είναι πάντα η ίδια: να προσφέρεις βοήθεια, να σταθείς δίπλα στον άνθρωπο που έχει ανάγκη, να δημιουργήσεις έναν ασφαλή χώρο. Όμως, στην πράξη, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Κάποιες φορές, η επιθυμία να βοηθήσεις μπορεί να σε οδηγήσει στο να γίνεις υπερβολικά διαθέσιμος ή να εμπλακείς συναισθηματικά περισσότερο από όσο αντέχεις. Άλλες φορές, μπορεί να κρατάς τόση απόσταση, που ο άλλος να μη νιώθει αρκετή σύνδεση μαζί σου.
Το να διατηρείς επαγγελματικά όρια δεν σημαίνει να είσαι ψυχρός ή αδιάφορος. Σημαίνει να ξέρεις πού τελειώνει ο ρόλος σου και πού αρχίζει η ευθύνη του άλλου. Σημαίνει να μπορείς να δείξεις κατανόηση και ενσυναίσθηση, χωρίς να γίνεσαι μέρος της προσωπικής του ιστορίας. Και πάνω από όλα, σημαίνει να μπορείς να συνεχίσεις να κάνεις αυτή τη δουλειά χωρίς να εξαντληθείς συναισθηματικά.
Τα όρια στην πράξη
Για να καταλάβουμε τη σημασία τους, ας δούμε μερικά παραδείγματα:
➡ Ο συμβουλευόμενος που ζητά περισσότερα: Έχεις έναν συμβουλευόμενο που σου στέλνει μηνύματα εκτός συνεδριών, αργά το βράδυ, λέγοντας ότι χρειάζεται βοήθεια. Την πρώτη φορά του απαντάς. Τη δεύτερη νιώθεις μια υποχρέωση να κάνεις το ίδιο. Στην τρίτη, αισθάνεσαι ότι έχεις μια ηθική ευθύνη να είσαι εκεί. Και πριν το καταλάβεις, βρίσκεσαι σε μια κατάσταση όπου είσαι διαθέσιμος ανά πάσα στιγμή, χάνοντας τον ρόλο σου ως επαγγελματίας.
➡ Η συναισθηματική εμπλοκή: Κάποιες ιστορίες είναι βαριές. Έρχονται άνθρωποι με βαθιές πληγές, με πόνο που δεν μπορείς να αγνοήσεις. Αν δεν έχεις σαφή όρια, μπορεί να αρχίσεις να κουβαλάς αυτόν τον πόνο και εκτός γραφείου. Να το σκέφτεσαι στον ύπνο σου, να σε επηρεάζει η διάθεσή τους, να αισθάνεσαι υπεύθυνος για την πρόοδό τους. Εκείνη τη στιγμή, όμως, δεν είσαι πλέον σύμβουλος. Έχεις γίνει ένας άνθρωπος που επηρεάζεται υπερβολικά από τον άλλον, κάτι που δεν βοηθάει ούτε εσένα ούτε εκείνον.
➡ Οι διπλές σχέσεις: Τι γίνεται αν ένας συμβουλευόμενος είναι γνωστός σου; Ή αν μετά από καιρό τον συναντήσεις κοινωνικά; Τα όρια εδώ είναι εξίσου σημαντικά. Δεν είναι εύκολο να ισορροπήσεις ανάμεσα στην προσωπική και την επαγγελματική σχέση, αλλά είναι απαραίτητο να έχεις ξεκάθαρους κανόνες για το πώς διαχειρίζεσαι τέτοιες περιπτώσεις.
Πώς κρατάς τα όρια σου χωρίς να χάνεις την ανθρωπιά σου
🔹 Θέσε από την αρχή τις προσδοκίες: Πριν καν ξεκινήσει η θεραπευτική σχέση, είναι σημαντικό να υπάρχει σαφήνεια γύρω από το τι ισχύει. Μέχρι πού φτάνει η υποστήριξή σου; Πώς μπορεί να επικοινωνεί μαζί σου ο άλλος και σε ποιες περιπτώσεις; Αυτά δεν χρειάζεται να λέγονται με αυστηρό τρόπο, αλλά με σαφήνεια.
🔹 Μάθε να αντέχεις τη δυσφορία: Πολλοί σύμβουλοι νιώθουν ενοχές όταν βάζουν όρια. Φοβούνται ότι θα φανούν σκληροί ή ότι ο άλλος θα απογοητευτεί. Όμως, η αλήθεια είναι ότι η υπερβολική διαθεσιμότητα δεν βοηθάει. Ένας σύμβουλος που «υποκύπτει» σε κάθε ανάγκη του άλλου, δίνει τελικά το μήνυμα ότι ο συμβουλευόμενος δεν μπορεί να σταθεί μόνος του.
🔹 Διαχώρισε τα συναισθήματά σου: Είναι άλλο να νιώθεις συμπόνια και άλλο να ταυτίζεσαι. Το πρώτο βοηθάει, το δεύτερο σε εξαντλεί. Ρώτα τον εαυτό σου: “Αυτό που νιώθω τώρα, είναι δικό μου ή του συμβουλευόμενου;” Αν αρχίζεις να νιώθεις βαρύτητα, πίεση ή εξουθένωση, είναι σημάδι ότι χρειάζεται να επανεξετάσεις τα όριά σου.
🔹 Διατήρησε μια υγιή απόσταση: Αυτό δεν σημαίνει να είσαι απόμακρος. Σημαίνει να μπορείς να εμπνέεις εμπιστοσύνη, χωρίς να γίνεσαι το συναισθηματικό αποκούμπι του άλλου. Σημαίνει ότι μπορείς να είσαι συμπονετικός, χωρίς να χάνεις τον ρόλο σου.
🔹 Αναζήτησε εποπτεία και αυτοφροντίδα: Κάθε σύμβουλος χρειάζεται υποστήριξη. Είτε μέσω εποπτείας είτε μέσω προσωπικής ψυχοθεραπείας, είναι σημαντικό να έχεις έναν χώρο όπου μπορείς να επεξεργαστείς τα συναισθήματά σου. Επίσης, φρόντισε τον εαυτό σου. Δεν μπορείς να βοηθάς αν εσύ ο ίδιος είσαι συναισθηματικά εξαντλημένος.
Όρια = Ασφάλεια για όλους
Στην τελική, τα όρια δεν είναι εμπόδιο. Είναι το πλαίσιο που επιτρέπει στη συμβουλευτική σχέση να λειτουργεί σωστά. Δίνουν στον συμβουλευόμενο ένα ξεκάθαρο πλαίσιο για το τι μπορεί να περιμένει και διασφαλίζουν ότι ο σύμβουλος μπορεί να συνεχίσει να προσφέρει τη βοήθειά του χωρίς να εξουθενωθεί. Είναι ένας τρόπος να προστατεύουμε όχι μόνο τον εαυτό μας, αλλά και την ίδια τη θεραπευτική διαδικασία.
Και το πιο σημαντικό; Όταν οι άνθρωποι βλέπουν ότι έχεις όρια, μαθαίνουν να τα σέβονται – και, μέσα από αυτό, να θέτουν κι εκείνοι υγιή όρια στις δικές τους ζωές.
