Όταν η καρδιά διαλέγει, αλλά το μυαλό απορεί
Έχεις ποτέ κοιτάξει πίσω σε μια σχέση και αναρωτηθεί: “Μα τι σκεφτόμουν;” Ίσως ήταν εκείνος ο γοητευτικός τύπος που εξαφανιζόταν για μέρες, ή η κοπέλα που σου έδινε ψίχουλα προσοχής ενώ εσύ έδινες τα πάντα. Όλοι έχουμε βρεθεί εκεί, να ερωτευόμαστε ανθρώπους που, με μια δεύτερη ματιά, μοιάζουν εντελώς “λάθος” για εμάς. Και όμως, το κάνουμε ξανά και ξανά. Είναι απλώς κακή τύχη; Ή μήπως κάτι βαθύτερο, κρυμμένο στην ψυχή και το μυαλό μας, μας σπρώχνει σε αυτές τις επιλογές; Η ψυχολογία έχει πολλά να πει γι’ αυτό. Ας εξερευνήσουμε γιατί η καρδιά μας οδηγεί συχνά σε αδιέξοδα, τι μας διδάσκουν οι “λάθος” άνθρωποι και πώς μπορούμε να σπάσουμε τον κύκλο – αν το θέλουμε πραγματικά.
Τα μοτίβα του παρελθόντος: Η αγάπη που γνωρίσαμε πρώτα
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: από πού μαθαίνουμε τι είναι αγάπη; Η απάντηση βρίσκεται στα πρώτα χρόνια της ζωής μας. Η θεωρία της προσκόλλησης (attachment theory), που ανέπτυξε ο ψυχολόγος John Bowlby, λέει ότι οι πρώτες μας σχέσεις – συνήθως με τους γονείς ή αυτούς που μας φρόντιζαν – διαμορφώνουν ένα “πρότυπο” για το πώς βλέπουμε την αγάπη αργότερα. Αν μεγαλώσαμε με έναν γονιό που ήταν συναισθηματικά απόμακρος, μπορεί να θεωρούμε “φυσιολογικό” να κυνηγάμε την προσοχή κάποιου που δεν μας τη δίνει εύκολα. Αν η αγάπη συνδεόταν με αστάθεια ή ένταση, ίσως μας ελκύουν άνθρωποι που φέρνουν χάος αντί για ηρεμία.
Φαντάσου το εξής: Μια γυναίκα, η Μαρία, ερωτεύεται συνέχεια άντρες που την κρατούν σε απόσταση. Όταν το ψάχνει, συνειδητοποιεί ότι ο πατέρας της ήταν πάντα απασχολημένος και σπάνια της έδειχνε τρυφερότητα. Για εκείνη, το να “κερδίζει” την αγάπη κάποιου που δεν τη δίνει εύκολα έγινε ο τρόπος της να νιώθει ότι αξίζει. Αυτό δεν είναι συνειδητό – το μυαλό μας ψάχνει το οικείο, ακόμα κι αν μας πληγώνει.
Η γοητεία του ανεκπλήρωτου: Το παιχνίδι της ντοπαμίνης
Πέρα από το παρελθόν, υπάρχει και η βιολογία μας. Όταν ερωτευόμαστε, ο εγκέφαλός μας απελευθερώνει ντοπαμίνη, την ουσία της “ανταμοιβής”. Αλλά εδώ είναι το παράδοξο: η ντοπαμίνη δεν ρέει τόσο πολύ όταν όλα είναι εύκολα και προβλέψιμα. Μας αρέσει το κυνήγι, η αβεβαιότητα, η πρόκληση. Οι “λάθος” άνθρωποι συχνά το προσφέρουν αυτό. Είναι εκείνοι που στέλνουν ένα μήνυμα μετά από μέρες σιωπής, που μας κρατούν σε αγωνία, που μας κάνουν να αναρωτιόμαστε αν μας θέλουν ή όχι.
Σκέψου τον Πέτρο, που γνώρισε μια κοπέλα που μια μέρα του έλεγε “είσαι ο κόσμος μου” και την επόμενη εξαφανιζόταν. Αντί να βαρεθεί, ο Πέτρος ένιωθε εμμονή. Γιατί; Επειδή κάθε μικρή “νίκη” – ένα τηλεφώνημα, ένα χαμόγελο – του έδινε μια δόση ντοπαμίνης. Οι σταθεροί, αξιόπιστοι άνθρωποι μπορεί να φαίνονται “βαρετοί” στον εγκέφαλό μας, ακόμα κι αν είναι καλύτεροι για εμάς μακροπρόθεσμα.
Η αυτοεκτίμηση: Ο καθρέφτης που κρατάμε
Ένας ακόμα λόγος που ερωτευόμαστε τους “λάθος” ανθρώπους κρύβεται μέσα μας: στο πώς βλέπουμε τον εαυτό μας. Αν βαθιά μέσα μας πιστεύουμε ότι δεν αξίζουμε πολλά, μπορεί να έλκουμε ανθρώπους που μας φέρονται με τρόπο που επιβεβαιώνει αυτή την πεποίθηση. Η ψυχολογία το λέει “self-fulfilling prophecy” (αυτοεκπληρούμενη προφητεία). Αν πιστεύεις ότι δεν αξίζεις αληθινή αγάπη, ίσως μείνεις με κάποιον που σου δίνει ελάχιστα, αντί να διεκδικήσεις περισσότερα.
Πάρε για παράδειγμα την Ελένη. Είχε χαμηλή αυτοεκτίμηση από τα χρόνια του σχολείου, όπου την πείραζαν για την εμφάνισή της. Όταν γνώρισε έναν άντρα που την кριτηκάρει συνέχεια, δεν τον άφησε – ένιωθε ότι “αυτό της αξίζει”. Οι “λάθος” άνθρωποι συχνά είναι αυτοί που ταιριάζουν με την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, όχι με αυτό που πραγματικά μπορούμε να έχουμε.
Η έλξη για το δράμα: Όταν η ηρεμία μας τρομάζει
Μερικές φορές, η έλξη για τους “λάθος” ανθρώπους δεν έχει να κάνει μόνο με το παρελθόν ή την αυτοεκτίμηση, αλλά με την ανάγκη μας για ένταση. Κάποιοι άνθρωποι νιώθουν άβολα με την ηρεμία και τη σταθερότητα, γιατί δεν ξέρουν πώς να τη διαχειριστούν. Μια σχέση γεμάτη καβγάδες, χωρισμούς και επανασυνδέσεις μπορεί να φαίνεται πιο “ζωντανή” από μια ήρεμη, υγιή συνύπαρξη.
Ο Γιώργος, για παράδειγμα, βαριόταν τις κοπέλες που ήταν συνεπείς και γλυκές. Τον τραβούσαν αυτές που του έκαναν σκηνές ζηλοτυπίας ή τον άφηναν να μαντεύει τα συναισθήματά τους. Όταν το σκέφτηκε καλύτερα, κατάλαβε ότι η ηρεμία τον έκανε να νιώθει “κενός” – είχε συνηθίσει το δράμα από το σπίτι του, όπου οι γονείς του μάλωναν συνέχεια.
Πώς να σπάσουμε τον κύκλο: Βήματα προς την αλλαγή
Αν αναγνωρίζεις τον εαυτό σου σε αυτά τα μοτίβα, δεν χρειάζεται να απελπιστείς. Το να ερωτευόμαστε τους “λάθος” ανθρώπους δεν είναι κατάρα – είναι ευκαιρία να μάθουμε. Ακολουθούν μερικά βήματα για να αλλάξουμε πορεία:
Αυτογνωσία: Κράτα ένα ημερολόγιο και σημείωσε τι κοινό έχουν οι άνθρωποι που σε ελκύουν. Είναι απόμακροι; Εγωιστές; Αναξιόπιστοι; Το πρώτο βήμα είναι να δεις το μοτίβο.
Ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για να καταλάβεις γιατί ερωτεύεσαι τους “λάθος” ανθρώπους είναι να κοιτάξεις μέσα σου – και αυτό ξεκινά με την αυτογνωσία. Ένα απλό αλλά ισχυρό εργαλείο για να το πετύχεις είναι να κρατήσεις ένα ημερολόγιο. Δεν χρειάζεται να είναι κάτι περίπλοκο ή επίσημο – μπορεί να είναι ένα σημειωματάριο, μια εφαρμογή στο κινητό σου ή ακόμα και μια σελίδα στον υπολογιστή σου. Ο σκοπός του είναι να γίνει ο “χάρτης” των συναισθημάτων, των σκέψεων και των εμπειριών σου στις σχέσεις, ώστε να δεις καθαρά τι σε τραβάει και γιατί.
Πώς να το κάνεις
Ξεκίνα με το παρελθόν: Πάρε λίγο χρόνο και γράψε για τις προηγούμενες σχέσεις σου ή ακόμα και για ανθρώπους που σε έλκυσαν έντονα, ακόμα κι αν δεν έγινε κάτι σοβαρό. Δεν χρειάζεται να γράψεις ολόκληρη ιστορία – αρκεί να σημειώσεις τα βασικά. Ποιος ήταν ο άλλος; Πώς σου φερόταν; Τι ένιωθες εσύ δίπλα του;
- Παράδειγμα: “Ο Γιάννης, 2018. Γοητευτικός, αλλά πάντα απασχολημένος. Με έκανε να νιώθω ότι έπρεπε να τον ‘κερδίσω’. Ένιωθα ενθουσιασμό, αλλά και ανασφάλεια.”
Ψάξε τα κοινά χαρακτηριστικά: Αφού γράψεις για 2-3 τέτοιες περιπτώσεις, κοίταξε τις σημειώσεις σου και ρώτα: “Τι επαναλαμβάνεται;” Είναι οι άνθρωποι που σε ελκύουν συνήθως απόμακροι; Εγωιστές; Αναξιόπιστοι; Ή μήπως έχουν κάτι άλλο κοινό, όπως ότι είναι πολύ έντονοι στην αρχή αλλά μετά απομακρύνονται; Σημείωσε αυτά τα χαρακτηριστικά ξεχωριστά.
- Παράδειγμα: “Κοινά: Όλοι ήταν γοητευτικοί, αλλά συναισθηματικά απόμακροι. Με έκαναν να νιώθω ότι έπρεπε να προσπαθήσω περισσότερο.”
Κατέγραψε τα συναισθήματά σου: Δίπλα σε κάθε άνθρωπο ή σχέση, γράψε πώς ένιωθες μαζί τους. Ήσουν χαρούμενος αλλά αγχωμένος; Ανασφαλής αλλά ερωτευμένος; Η δουλειά σου εδώ είναι να δεις αν τα συναισθήματα που σου προκαλούν οι “λάθος” άνθρωποι έχουν κάποιο μοτίβο. Μήπως, για παράδειγμα, η αβεβαιότητα σε κάνει να νιώθεις πιο “ζωντανός”;
- Παράδειγμα: “Με τον Γιάννη ένιωθα ενθουσιασμό όταν μου έδινε προσοχή, αλλά άγχος όταν εξαφανιζόταν.”
Κράτα το ενεργό: Δεν είναι μόνο για το παρελθόν. Αν γνωρίσεις κάποιον και αρχίσεις να νιώθεις έλξη, γράψε τις πρώτες σου εντυπώσεις. Τι σου αρέσει σε αυτόν; Τι σε προβληματίζει; Με τον καιρό, μπορείς να συγκρίνεις αυτές τις σημειώσεις με τα προηγούμενα μοτίβα σου.
Τι είδους ημερολόγιο είναι αυτό;
Δεν είναι ένα κλασικό ημερολόγιο με ημερομηνίες και γεγονότα όπως “Σήμερα πήγαμε για καφέ”. Είναι περισσότερο ένα προσωπικό εργαλείο ανάλυσης. Σκέψου το σαν έναν “καθρέφτη” που κρατάς για να δεις τον εαυτό σου και τις επιλογές σου. Δεν χρειάζεται να γράφεις κάθε μέρα – αρκεί να το χρησιμοποιείς όταν σκέφτεσαι τις σχέσεις σου ή όταν νιώθεις μπερδεμένος με τα συναισθήματά σου.
Γιατί βοηθάει;
Το ημερολόγιο σε αναγκάζει να βγεις από το χάος του μυαλού σου και να βάλεις τις σκέψεις σου σε λέξεις. Όταν τα βλέπεις γραμμένα, τα μοτίβα γίνονται πιο ξεκάθαρα. Ίσως συνειδητοποιήσεις ότι σε ελκύουν πάντα άνθρωποι που δεν είναι συναισθηματικά διαθέσιμοι, ή ότι η ένταση σε τραβάει περισσότερο από την ηρεμία. Αυτό το πρώτο βήμα – να δεις το μοτίβο – είναι το κλειδί για να αρχίσεις να αλλάζεις τις επιλογές σου, αν το θέλεις.
Αναγνώριση κόκκινων σημαιών: Η αγάπη δεν πρέπει να είναι διαγωνισμός. Ένα σημαντικό βήμα για να αποφύγεις τους “λάθος” ανθρώπους είναι να μάθεις να αναγνωρίζεις τις κόκκινες σημαίες. Μια απλή αλλά δυνατή ερώτηση που μπορείς να κάνεις στον εαυτό σου είναι: “Νιώθω συνέχεια ότι πρέπει να αποδείξω κάτι;” Αν η απάντηση είναι ναι – αν νιώθεις ότι πρέπει να γίνεις πιο όμορφος, πιο έξυπνος, πιο υπομονετικός ή πιο “τέλειος” για να κρατήσεις το ενδιαφέρον του άλλου – τότε ίσως αυτή η σχέση να μην είναι για σένα. Η αληθινή αγάπη δεν είναι διαγωνισμός όπου κερδίζεις την αποδοχή του άλλου με προσπάθεια. Είναι ένας χώρος όπου νιώθεις αποδεκτός όπως είσαι, χωρίς να χρειάζεται να τρέχεις σε έναν ατέλειωτο στίβο για να αποδείξεις την αξία σου. Αν, για παράδειγμα, βρίσκεσαι να αγχώνεσαι μήπως πεις το “λάθος” πράγμα ή να περιμένεις μέρες για μια απάντηση που δεν έρχεται, ίσως είναι ώρα να αναρωτηθείς: “Μου αξίζει αυτό ή μήπως μπορώ να βρω κάτι καλύτερο;”
Εστίαση στην αξία σου: Ένας τρόπος να ξεφύγεις από τον κύκλο των “λάθος” ανθρώπων είναι να στρέψεις το βλέμμα σου στον εαυτό σου και να χτίσεις την αυτοεκτίμησή σου – γιατί όταν ξέρεις τι αξίζεις, σταματάς να δέχεσαι λιγότερα. Πάρε ένα χαρτί και κάνε μια λίστα με τα καλά σου: όχι μόνο τα προφανή, όπως “είμαι καλός στη δουλειά μου”, αλλά και τα μικρά, όπως “ακούω τους φίλους μου όταν έχουν ανάγκη” ή “έχω χιούμορ που φτιάχνει τη μέρα των άλλων”. Όταν νιώθεις αμφιβολία – π.χ. όταν κάποιος σε κάνει να αισθάνεσαι ότι δεν είσαι αρκετός – διάβασε αυτή τη λίστα δυνατά. Δεν είναι απλώς λόγια· είναι υπενθύμιση ότι η αξία σου δεν εξαρτάται από το αν κάποιος άλλος σε “επιλέγει”. Δεν χρειάζεται να “κερδίσεις” την αγάπη σαν να είναι βραβείο σε διαγωνισμό – αξίζεις να τη λάβεις όπως είσαι, με τα δυνατά σου σημεία και τις ατέλειές σου. Αν, για παράδειγμα, βρεθείς να περιμένεις ένα τηλεφώνημα που δεν έρχεται, σήκωσε το κεφάλι σου και θυμήσου: “Είμαι αρκετός, και κάποιος που δεν το βλέπει ίσως δεν είναι για μένα.”
Δοκίμασε το “βαρετό”: Πολλές φορές, αποφεύγουμε τους “σταθερούς” ανθρώπους γιατί μας φαίνονται “βαρετοί” – δεν έχουν το δράμα, την ένταση ή το μυστήριο που μας τραβάει στους “λάθος” συντρόφους. Όμως, δοκίμασε να δώσεις μια ευκαιρία σε κάποιον που δεν σε κρατάει σε αγωνία, που δεν σε αφήνει να αναρωτιέσαι αν θα εμφανιστεί ή αν σε θέλει πραγματικά. Αυτός μπορεί να είναι ο άνθρωπος που σου στέλνει μήνυμα “καλημέρα” κάθε μέρα χωρίς να εξαφανίζεται, που σου λέει “θα είμαι εκεί στις 7” και πράγματι έρχεται, που σου δίνει μια ήρεμη σιγουριά αντί για έναν συνεχή συναισθηματικό τρικυμία. Στην αρχή, μπορεί να σου φανεί άβολο ή ξένο – ίσως το μυαλό σου να ψάχνει την αδρεναλίνη που είχες συνηθίσει. Αλλά με τον καιρό, μπορεί να εκπλαγείς με το πόσο καλό σου κάνει η ηρεμία: να νιώθεις ασφαλής, να ξυπνάς χωρίς άγχος, να χτίζεις κάτι σταθερό αντί να τρέχεις πίσω από φαντάσματα. Δεν είναι βαρετό – είναι απελευθερωτικό, και ίσως αυτό που χρειάζεσαι για να δεις την αγάπη με νέα μάτια.
Ζήτα βοήθεια: Η υποστήριξη ενός συμβούλου σχέσεων
Αν τα μοτίβα σου στις σχέσεις είναι βαθιά ριζωμένα – ίσως από παλιά τραύματα ή συνήθειες που επαναλαμβάνονται – ένας σύμβουλος σχέσεων μπορεί να σε βοηθήσει να τα ξεδιαλύνεις. Με την καθοδήγησή του, μπορείς να κατανοήσεις γιατί επιλέγεις τους “λάθος” ανθρώπους και να μάθεις πρακτικά βήματα για να σπάσεις τον κύκλο, χτίζοντας πιο υγιείς συνδέσεις.
Οι “λάθος” άνθρωποι ως δάσκαλοι
Κάθε “λάθος” σχέση μας διδάσκει κάτι. Ίσως η Μαρία έμαθε ότι δεν χρειάζεται να κυνηγάει την αγάπη. Ο Πέτρος κατάλαβε ότι η αβεβαιότητα δεν είναι πάθος, αλλά άγχος. Η Ελένη ανακάλυψε ότι αξίζει περισσότερα από αυτά που της δίνουν. Και ο Γιώργος ίσως δει ότι η ηρεμία δεν είναι κενό, αλλά χώρος για να χτίσει κάτι αληθινό.
Κλείσιμο: Η ελπίδα πίσω από το λάθος
Το να ερωτευόμαστε τους “λάθος” ανθρώπους δεν είναι αδιέξοδο – είναι ένα μονοπάτι για να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας. Μας δείχνει τις πληγές μας, τις ανάγκες μας, τις δυνάμεις μας. Και όταν είμαστε έτοιμοι, μας οδηγεί στον “σωστό” – όχι γιατί είναι τέλειος, αλλά γιατί ταιριάζει με τον άνθρωπο που γινόμαστε.