Οι φιλίες είναι σαν οξυγόνο για την ψυχή μας – μας δίνουν χαρά, στήριξη και έναν ώμο να ακουμπήσουμε. Όμως, δεν είναι όλες οι φιλίες καλό για μας. Κάποιες γίνονται τοξικές, μας ρουφάνε την ενέργεια και μας αφήνουν να νιώθουμε χάλια. Το δύσκολο ερώτημα είναι: πότε πρέπει να πούμε “φτάνει” και πότε να δώσουμε άλλη μια ευκαιρία; Ας το δούμε με απλά λόγια, με βάση την ψυχολογία, αλλά χωρίς να μπλέξουμε με βαριές θεωρίες.
Τι Είναι μια Τοξική Φιλία;
Τοξική φιλία δεν σημαίνει απλώς ότι τσακώνεστε πού και πού – αυτό είναι φυσιολογικό. Είναι όταν ο άλλος σε πληγώνει συνέχεια με τον τρόπο του. Μερικά σημάδια που φωνάζουν “προσοχή”:
- Σε βάζει κάτω: Αν σου λέει πράγματα που σε κάνουν να νιώθεις μικρός ή ανίκανος.
- Μόνο παίρνει, δεν δίνει: Εσύ είσαι πάντα εκεί γι’ αυτόν, αλλά όταν τον χρειάζεσαι, εξαφανίζεται.
- Σε στραγγίζει: Μετά από κάθε κουβέντα ή συνάντηση νιώθεις κουρασμένος ή στεναχωρημένος.
- Σε χειρίζεται: Σε κάνει να νιώθεις τύψεις για να περάσει το δικό του.
Δεν είναι πάντα εύκολο να το πιάσεις. Μπορεί να λες “έτσι είναι ο χαρακτήρας του” ή “ίσως να φταίω εγώ”. Όμως, αν αυτά γίνονται συνέχεια, κάτι δεν πάει καλά.
Πότε να Δώσουμε μια Ευκαιρία
Δεν είναι όλοι οι φίλοι για πέταμα επειδή έκαναν ένα λάθος. Υπάρχουν φορές που αξίζει να δοκιμάσεις να σώσεις τη φιλία. Πότε;
- Ζητάει συγγνώμη και το εννοεί: Αν σου πει “συγγνώμη, έκανα βλακεία” και δείξει ότι θέλει να το διορθώσει, ίσως να αξίζει μια δεύτερη ευκαιρία.
- Δεν το κάνει συνέχεια: Αν ήταν μια κακή μέρα και όχι ο κανόνας, μπορείς να το προσπεράσεις.
- Έχετε περάσει πολλά μαζί: Όταν η φιλία σας έχει καλές αναμνήσεις και δεν ήταν πάντα έτσι, ίσως να μην θες να την πετάξεις στα σκουπίδια.
- Μπορείτε να το κουβεντιάσετε: Αν κάτσετε, μιλήσετε ήρεμα και βρείτε λύση, τότε υπάρχει ελπίδα.
Για παράδειγμα, αν ο φίλος σου σε παράτησε μια φορά γιατί είχε ένα χοντρό πρόβλημα και μετά σου εξήγησε, μάλλον δεν χρειάζεται να τον διαγράψεις. Ο ψυχολόγος John Gottman (1999) λέει ότι οι σχέσεις κρατάνε όταν υπάρχει ένα απόθεμα καλών στιγμών να σε κρατήσει.
Πότε να Φύγουμε
Υπάρχουν, όμως, και φορές που το καλύτερο είναι να πάρεις την πόρτα. Δεν είναι εύκολο, γιατί μπορεί να νιώθεις ενοχές ή να φοβάσαι τη μοναξιά, αλλά δες πότε πρέπει να το κάνεις:
- Σου κάνει κακό: Αν νιώθεις άγχος, στεναχώρια ή χάνεις τον εαυτό σου, η ψυχή σου φωνάζει να φύγεις.
- Δεν σέβεται τα όριά σου: Του λες “μην το κάνεις αυτό” και το ξανακάνει χωρίς να νοιάζεται.
- Μόνο εσύ προσπαθείς: Εσύ δίνεις, συγχωρείς, κυνηγάς, κι αυτός τίποτα.
- Σε πληγώνει ξανά και ξανά: Αν σε προδίδει συνέχεια, π.χ. λέει τα μυστικά σου, δεν μπορείς να τον εμπιστευτείς πια.
Η έρευνα της Kiecolt-Glaser (1999) δείχνει ότι οι κακές σχέσεις σου ανεβάζουν το στρες και σου χαλάνε ακόμα και την υγεία. Αν, ας πούμε, ο φίλος σου σε κακολογεί μπροστά σε άλλους για να φανεί καλύτερος, δεν αξίζει τον κόπο σου.
Πώς να το Αποφασίσεις
Δεν είναι πάντα ξεκάθαρο τι να κάνεις. Δοκίμασε αυτά τα βήματα:
- Ρώτα τον εαυτό σου: Πώς νιώθεις μετά που τον βλέπεις; Χαρούμενος ή σαν να σε πάτησε τρένο;
- Βάλε όρια: Πες του τι σε ενοχλεί και δες αν το σέβεται.
- Πάρε απόσταση: Κάνε ένα διάλειμμα και δες αν σου λείπει ή αν νιώθεις καλύτερα χωρίς αυτόν.
- Μίλα με κάποιον: Ένας δικός σου μπορεί να σου πει αν το βλέπεις λάθος.
Τι Κερδίζεις, Τι Χάνεις
Κάθε επιλογή έχει το τίμημά της. Αν μείνεις, μπορεί να κρατήσεις έναν φίλο, αλλά να χάσεις την ηρεμία σου. Αν φύγεις, μπορεί να νιώσεις μόνος, αλλά να βρεις τον εαυτό σου. Σκέψου τι μετράει πιο πολύ για σένα στο τέλος της μέρας.
Πώς να Φύγεις Χωρίς Δράματα
Αν αποφασίσεις να φύγεις, δεν χρειάζεται να γίνει χαμός. Μπορείς να αραιώσεις τις επαφές σιγά-σιγά ή να πεις κάτι απλό: “Νιώθω ότι αυτή η φιλία δεν μου κάνει καλό πια”. Δεν χρειάζεται να εξηγηθείς πολύ – η δική σου ψυχική ηρεμία έρχεται πρώτη.
Κλείνοντας
Οι φιλίες δεν είναι πάντα εύκολες, και οι τοξικές μας βάζουν σε σκέψεις. Όπως έλεγε και ο Maslow (1943), χρειαζόμαστε καλές σχέσεις για να νιώθουμε πλήρεις. Αν μια φιλία σε σκοτεινιάζει αντί να σου δίνει φως, ίσως είναι ώρα να πεις αντίο. Αλλά αν υπάρχει ακόμα κάτι καλό να σωθεί, δώσε μια ευκαιρία. Το θέμα είναι να ακούς τον εαυτό σου και να διαλέγεις τι σου κάνει καλό.