Πώς να βλέπεις εσένα χωρίς να σε κρίνεις
“Ό,τι δεν παρατηρείς, σε κυβερνά. Ό,τι παρατηρήσεις, μπορείς να το αλλάξεις.”
Πόσες φορές έχεις πει: «θέλω να αλλάξω», αλλά στο τέλος νιώθεις ότι επιστρέφεις πάντα στο ίδιο σημείο; Πόσες φορές σε είδες να επαναλαμβάνεις τα ίδια λάθη, τις ίδιες αντιδράσεις, τα ίδια λόγια, ενώ μέσα σου υποσχέθηκες “δεν θα το ξανακάνω”;
Αν σε απασχολεί η προσωπική εξέλιξη, η απάντηση ίσως βρίσκεται κάπου πολύ πιο βαθιά απ’ την αλλαγή καθαυτή: βρίσκεται στην αυτοπαρατήρηση.
Όχι απλώς να θέλεις να αλλάξεις. Αλλά να βλέπεις με καθαρότητα, χωρίς κριτική πού βρίσκεσαι. Ποιος είσαι τη στιγμή που λειτουργείς “ασυνείδητα”. Και πώς μπορείς, λίγο-λίγο, να αποκτάς επίγνωση.
Τι είναι η αυτοπαρατήρηση;
Η αυτοπαρατήρηση είναι η ικανότητα να παρατηρείς τον εαυτό σου καθώς λειτουργεί, χωρίς να τον κατακρίνεις. Είναι σαν να βλέπεις μια ταινία με πρωταγωνιστή εσένα. Όχι για να την επικρίνεις. Αλλά για να την καταλάβεις.
Είναι ο ενδιάμεσος χώρος ανάμεσα στο “αντιδρώ” και στο “επιλέγω”.
Είναι το βλέμμα που δεν λέει “καλός ή κακός”, αλλά “να τι έκανα, να τι ένιωσα, να τι σκέφτηκα εκεί”.
Γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αυτοπαρατηρούνται;
Γιατί πονάει.
Γιατί θέλει αλήθεια.
Γιατί σου στερεί τις “βολικές εξηγήσεις”.
Η καθημερινότητά μας είναι γεμάτη μηχανισμούς άμυνας δικαιολογίες, προβολές, θυμούς, αποφυγές. Για να παρατηρήσεις αληθινά τον εαυτό σου, χρειάζεται να σταματήσεις να σε προστατεύεις από την αλήθεια σου.
Χρειάζεται να σε δεις και όχι τόσο συμπαθή. Να σε δεις σε στιγμές μικρότητας. Στιγμές φόβου. Στιγμές όπου είπες ψέματα πρώτα στον εαυτό σου.
Η διαφορά ανάμεσα στην αυτοπαρατήρηση και την αυτοκριτική
Πολύς κόσμος συγχέει την αυτοπαρατήρηση με την αυτοκριτική. Νομίζουν ότι βλέπω τον εαυτό μου σημαίνει ότι τον “κράζω”. Όμως η αλήθεια είναι αλλού:
| Αυτοκριτική | Αυτοπαρατήρηση |
|---|---|
| “Είσαι άχρηστος. Το χάλασες πάλι.” | “Στο σημείο αυτό, φοβήθηκες και οπισθοχώρησες.” |
| Βασίζεται στη ντροπή | Βασίζεται στην κατανόηση |
| Γενικεύει | Περιγράφει με ακρίβεια |
| Παραλύει | Φωτίζει |
Αν θέλεις πραγματικά να αλλάξεις, πρέπει να μάθεις να βλέπεις τον εαυτό σου με καλοσύνη και ειλικρίνεια. Σαν να είσαι φίλος σου, όχι δικαστής.
Τι μπορείς να παρατηρείς στην καθημερινότητά σου
Η αυτοπαρατήρηση δεν είναι διαλογισμός σε μοναστήρι. Είναι μια στάση ζωής που χτίζεται σε καθημερινές μικρές στιγμές:
- Πώς αντιδράς όταν νιώθεις πίεση;
- Τι σε ενοχλεί στους άλλους και γιατί;
- Πώς μιλάς στον εαυτό σου όταν αποτυγχάνεις;
- Πότε υπερβάλλεις και ποιον προσπαθείς να πείσεις;
- Τι σε κάνει να νιώθεις απειλή;
- Πότε νιώθεις ότι “παίζεις ρόλο” αντί να είσαι αυθεντικός;
Κάθε ερώτηση είναι ένας φακός. Κάθε παρατήρηση είναι ένα φως.
Η δύναμη της παρατήρησης χωρίς ταύτιση
Ένα από τα πιο σημαντικά βήματα στην εσωτερική εργασία είναι να μην ταυτίζεσαι με αυτό που παρατηρείς.
Παραδείγματα:
- Δεν είσαι θυμωμένος. Έχεις θυμό.
- Δεν είσαι ζήλια. Βίωσες ένα συναίσθημα ζήλιας.
- Δεν είσαι ανεπαρκής. Ενεργοποιήθηκε το τραύμα της ανεπάρκειας.
Αυτό δημιουργεί απόσταση. Και μέσα σ’ αυτή την απόσταση, μπορεί να εισχωρήσει συνείδηση, κατανόηση, και τελικά αλλαγή.
Τι θα συμβεί αν αρχίσεις να αυτοπαρατηρείσαι;
- Θα σε καταλάβεις καλύτερα – όχι μόνο το τι κάνεις, αλλά το γιατί το κάνεις.
- Θα έχεις επιλογές – όταν καταλαβαίνεις πώς λειτουργείς, μπορείς να λειτουργήσεις αλλιώς.
- Θα μαλακώσεις – γιατί όταν δεις τις πληγές πίσω από τις συμπεριφορές, δεν μπορείς πια να σε μισήσεις.
- Θα αναγνωρίζεις επαναλαμβανόμενα μοτίβα – πότε μπλοκάρεις, πότε το βάζεις στα πόδια, πότε ζητάς υπερβολικά.
- Θα αναλάβεις ευθύνη – όχι σαν βάρος, αλλά σαν δύναμη: μπορώ να αλλάξω, γιατί βλέπω τι κάνω.
Πώς να ξεκινήσεις (απλά και καθημερινά)
Αν δεν έχεις καλή σχέση με την ενδοσκόπηση, μπορείς να ξεκινήσεις απλά:
Κράτα ένα ημερολόγιο παρατήρησης
Κάθε βράδυ, σημείωσε 2-3 στιγμές της ημέρας:
- Τι ένιωσες;
- Τι σκέφτηκες;
- Πώς αντέδρασες;
- Τι θα μπορούσες να κάνεις διαφορετικά;
Βάλε “παύσεις” μέσα στην ημέρα
Κάθε τόσο, ρώτα τον εαυτό σου:
“Τώρα πώς νιώθω;”
“Από πού προέρχεται αυτό που κάνω;”
“Είναι αλήθεια αυτό που σκέφτομαι ή είναι φόβος;”
Δούλεψέ το με θεραπευτή
Η ψυχοθεραπεία είναι ο κατεξοχήν χώρος δομημένης αυτοπαρατήρησης. Δεν αλλάζεις απλώς. Μαθαίνεις να βλέπεις πώς λειτουργείς, με καθοδήγηση και υποστήριξη.
Διάβασε επίσης: Συμβουλευτική Συναισθήματος: Η Τέχνη του να Μαθαίνεις τι Νιώθεις και γιατί
Προσοχή: Η αυτοπαρατήρηση δεν είναι αυτοβασανιστήριο
Κάποιοι μπαίνουν σ’ αυτή τη διαδικασία με υπερβολικό ζήλο και τελικά γίνονται υπερ-αναλυτικοί, εγκλωβισμένοι σε υπερανάλυση και ενοχές. Αυτό δεν είναι αυτοπαρατήρηση. Είναι εσωτερικός έλεγχος.
Η αληθινή παρατήρηση μοιάζει με αυτό:
“Α, κοίτα να δεις… Όταν φοβάμαι ότι θα απορριφθώ, γίνομαι ειρωνικός. Δεν είναι ό,τι καλύτερο, αλλά τώρα το είδα. Την επόμενη φορά ίσως το προλάβω.”
Με σεβασμό. Με χώρο. Με τρυφερότητα.
Και πότε έρχεται η αλλαγή;
Η αλλαγή δεν έρχεται από βία. Έρχεται από φως.
Όταν αρχίσεις να βλέπεις ξεκάθαρα τον εαυτό σου – και να τον καταλαβαίνεις κάτι μέσα σου μετακινείται σιγά-σιγά. Δεν είναι “τώρα αλλάζω”. Είναι: τώρα βλέπω. Και όταν βλέπεις, δεν μπορείς πια να λειτουργείς εντελώς ασυνείδητα.
Είναι σαν το παιδί που μαθαίνει να περπατάει: πέφτει, σηκώνεται, διορθώνει. Και με τον καιρό, βαδίζει με σταθερότητα.
Η αυτοπαρατήρηση δεν είναι εργαλείο. Είναι στάση. Είναι σχέση με τον εαυτό σου. Μια σχέση που θέλει σιωπή, χώρο και φως.
Δεν χρειάζεται να τα κάνεις όλα τέλεια. Χρειάζεται απλώς να είσαι παρών. Να βλέπεις. Και να επιλέγεις κάθε μέρα λίγο πιο συνειδητά.
Γιατί όταν μπορείς να δεις ποιος είσαι χωρίς να σε απορρίπτεις, τότε αρχίζει η πραγματική εσωτερική αλλαγή.
