Η παγίδα της συναισθηματικής ασάφειας
“Δεν ξέρω τι νιώθω.”
“Δεν καταλαβαίνω γιατί αντιδρώ έτσι.”
“Μάλλον είμαι καλά… ή όχι;”
Αν έχεις πιάσει ποτέ τον εαυτό σου να ψάχνει μέσα του ένα συναίσθημα που δεν μπορεί να το ονομάσει, τότε έχεις βιώσει τη συναισθηματική ασάφεια. Εκείνη την κατάσταση όπου κάτι κινείται μέσα σου – μια ταραχή, ένα βάρος, μια αμηχανία – και όμως δεν μπορείς να πεις αν είναι λύπη, θυμός, φόβος ή απλώς κούραση.
Κάτι δεν πάει καλά… αλλά τι ακριβώς δεν πάει καλά;
Τι είναι η συναισθηματική ασάφεια;
Είναι η δυσκολία να αναγνωρίσεις, να κατονομάσεις και να κατανοήσεις αυτό που νιώθεις. Δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν νιώθεις – αλλά ότι δεν ξέρεις τι είναι αυτό που νιώθεις. Κάποιες φορές, δεν νιώθεις τίποτα. Άλλες, νιώθεις τα πάντα μαζί.
Μπορεί να περιλαμβάνει:
- Ένα “μούδιασμα” χωρίς σαφή λόγο.
- Αντιδράσεις δυσανάλογες, χωρίς ξεκάθαρη αιτία.
- Αδυναμία να εξηγήσεις στον εαυτό σου (ή στους άλλους) τι σε βαραίνει.
Πώς μοιάζει στην πράξη;
- Ακυρώνεις εξόδους χωρίς λόγο και δεν καταλαβαίνεις γιατί.
- Σου μιλούν και δεν έχεις κουράγιο να απαντήσεις, αλλά δεν είσαι ακριβώς στεναχωρημένος.
- Θυμώνεις απότομα για μικρά πράγματα και μετά νιώθεις ενοχές χωρίς να καταλαβαίνεις τι σε ενεργοποίησε.
- Νιώθεις “κενός”, αλλά δεν μπορείς να πεις αν είναι μοναξιά ή βαρεμάρα ή κάτι βαθύτερο.
Γιατί συμβαίνει; Πού οφείλεται η ασάφεια;
Η συναισθηματική ασάφεια δεν είναι ελάττωμα. Είναι μηχανισμός άμυνας. Συνήθως έχει τις ρίζες της:
1. Στην παιδική ηλικία
Αν μεγάλωσες σε περιβάλλον όπου δεν μιλούσαν για συναισθήματα, δεν σου έμαθαν να τα αναγνωρίζεις. Ίσως άκουγες:
- “Μην κάνεις έτσι, δεν έγινε τίποτα.”
- “Μην κλαις χωρίς λόγο.”
- “Είσαι υπερευαίσθητος.”
Έμαθες λοιπόν να αγνοείς αυτό που ένιωθες, να το θεωρείς “λάθος”, να το κρύβεις ή να το καταπιέζεις.
2. Όταν υπάρχει τραύμα
Η ψυχή μαθαίνει να αποσυνδέεται από το συναίσθημα, γιατί είναι πολύ δύσκολο να το αντέξει. Ειδικά αν αυτό το συναίσθημα έχει σχέση με εγκατάλειψη, απόρριψη ή απώλεια.
3. Όταν υπάρχει υπερφόρτωση
Στην εποχή της υπερδιέγερσης, της ταχύτητας και της πίεσης, δεν υπάρχει χώρος για εσωτερική σιωπή. Επομένως, δεν υπάρχει και χώρος να ακούσεις τι συμβαίνει μέσα σου. Είσαι διαρκώς στραμμένος προς τα έξω. Και ξεχνάς να σε κοιτάξεις.
Γιατί είναι παγίδα;
Επειδή όταν δεν ξέρεις τι νιώθεις:
- Δεν μπορείς να εκφραστείς.
- Δεν μπορείς να ζητήσεις αυτό που χρειάζεσαι.
- Δεν μπορείς να επικοινωνήσεις ουσιαστικά με τους άλλους.
- Και τελικά, δεν μπορείς να φροντίσεις τον εαυτό σου.
Η συναισθηματική ασάφεια οδηγεί σε συναισθηματικό αναλφαβητισμό: κάνεις ό,τι μπορείς για να αισθανθείς καλύτερα, χωρίς να ξέρεις τι προσπαθείς να θεραπεύσεις.
Τι συνέπειες έχει στις σχέσεις;
Όταν δεν ξέρεις τι νιώθεις, ο άλλος δεν ξέρει τι να κάνει μαζί σου.
- Δεν μπορεί να σε προσεγγίσει, γιατί δεν ξέρει πού βρίσκεται το όριό σου.
- Δεν νιώθει σύνδεση, γιατί λείπει η αυθεντικότητα.
- Νιώθει ότι “κάτι δεν πάει καλά”, αλλά δεν ξέρει τι, και αρχίζει να αμφισβητεί τη δική του αντίληψη.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απομάκρυνση, σύγχυση, συγκρούσεις.
Διάβασε επίσης: Όταν φοβάμαι να σε πλησιάσω, γιατί σε αγαπώ
Πώς μπορείς να ξεκινήσεις να ξεκαθαρίζεις τι νιώθεις;
1. Σταμάτα να κρίνεις αυτό που αισθάνεσαι
Η μεγαλύτερη δυσκολία δεν είναι το συναίσθημα, αλλά η αξιολόγηση του συναισθήματος.
“Δεν πρέπει να νιώθω έτσι.”
“Αυτό είναι ανόητο.”
“Δεν είμαι φυσιολογικός.”
Όσο απορρίπτεις το συναίσθημα, τόσο πιο πολύ θολώνει.
Αντί γι’ αυτό, πες:
“Αυτό είναι που υπάρχει αυτή τη στιγμή. Δεν ξέρω τι είναι, αλλά είναι εδώ.”
2. Βάλε λόγια στο βίωμα
Δοκίμασε να χρησιμοποιήσεις φράσεις όπως:
- “Νιώθω μια πίεση στο στήθος…”
- “Σαν κάτι να με βαραίνει…”
- “Έχω ένα κόμπο, αλλά δεν ξέρω τι σημαίνει.”
Δεν χρειάζεται να ξέρεις ακριβώς τι είναι. Αρκεί να το ονειρευτείς με λέξεις. Εκεί ξεκινά η αποσαφήνιση.
3. Κράτα “συναισθηματικό ημερολόγιο”
Κάθε βράδυ, προσπάθησε να γράφεις:
- Πού ένιωσες ένταση;
- Ποια σκέψη πέρασε από μέσα σου;
- Πώς αντέδρασες;
- Αν το συναίσθημα είχε όνομα, ποιο θα ήταν;
Μην πιέζεις να είσαι σωστός. Πίεσε να είσαι παρών.
4. Ρώτα το σώμα σου
Το σώμα “μιλά” πριν μιλήσει το μυαλό.
- Σφίγγεσαι;
- Έχεις τάση φυγής;
- Πεινάς χωρίς να πεινάς;
- Πονάς χωρίς λόγο;
Αυτό είναι συχνά το συναίσθημα που δεν βρήκε τρόπο να εκφραστεί.
Η επίγνωση δεν έρχεται από το μυαλό – έρχεται από την παρουσία
Μην προσπαθείς να σκεφτείς το συναίσθημα. Δοκίμασε να το ακούσεις.
Μείνε λίγο με αυτό που υπάρχει, χωρίς να το διώξεις, χωρίς να το εξηγήσεις.
Πες του:
“Σε βλέπω. Δεν ξέρω τι είσαι, αλλά δεν θα φύγω.”
Και σιγά-σιγά, θα αρχίσεις να ξεχωρίζεις…
– Πότε θυμώνεις αλλά νομίζεις ότι είσαι ήρεμος.
– Πότε νιώθεις φόβο, αλλά τον ντύνεις με ειρωνεία.
– Πότε είσαι λυπημένος, αλλά το κρύβεις πίσω από υπερδραστηριότητα.
– Πότε νιώθεις αβοήθητος, αλλά λες “βαριέμαι”.
Κι εκεί, αρχίζει κάτι όμορφο. Γιατί όσο πιο καθαρά βλέπεις, τόσο λιγότερο σε κυβερνά αυτό που δεν βλέπεις.
Τελικά, δεν είναι κακό να μη ξέρεις
Το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν ξέρεις τι νιώθεις.
Το πρόβλημα είναι όταν δεν τολμάς να το πλησιάσεις.
Κανείς δεν γεννήθηκε συναισθηματικά “μορφωμένος”. Η επίγνωση είναι επιλογή. Είναι άσκηση. Είναι απόφαση κάθε μέρα να ρωτάς τον εαυτό σου:
“Τι νιώθεις τώρα;”
“Τι χρειάζεσαι;”
“Τι ζητάς πίσω απ’ αυτό που δείχνεις;”
Και να απαντάς όχι σωστά – ειλικρινά.